Tržište kancelarijskog prostora u 2022.godini
Uprkos izazovima sa kojima se suočavalo tržište nekretnina u prethodnoj godini, tržišni segment kancelarijskog prostora je zabeležio odlične performanse.
Ocenivši da se veća efikasnost i produktivnost postižu radom iz kancelarijskog prostora, sve više kompanija je počelo da napušta hibridni koncept poslovanja. Međutim, nakon povratka na način poslovanja i života iz prepandemijskog perioda, usledili su novi izazovi kao posledica Rusko – Ukrajinske krize (poremećeni lanci snabdevanja, volatilnost cena energenata, rast inflacije i dr.).
Nova ponuda modernog kancelarijskog prostora u prethodnoj godini iznosila je 20% više u odnosu na ponudu iz 2021. godine. Dakle, nova ponuda u iznosu od 82.000 m² približila se rekornoj ponudi iz 2020. godine. Najveći broj poslovnih objekata izgrađeno je na teritoriji opštine Novi Beograd, iza koje slede centralne gradske opštine Stari grad i Savski venac. Vrednosno najznačajniji projekti bili su „Palata Beograd”, „TLD Belgrade”, „Green Escape”, „GTC X” i „Bridge Plaza”.
Sa druge strane, u posmatranom periodu izdato je 30% više kvadrata u odnosu na broj izdatih kvadrata u 2021. godini. Ukupno izdatih 217.000 m² obuhvata novoizdate kvadrate, kvadrate iz obnovljenih ugovora o zakupu, kao i one koji se odnose na relokacije i ekspanzije postojećih poslovnih prostora zakupaca. Istorijski posmatrano broj izdatih kvadrata dostigao je rekordan iznos, čak 50% više u odnosu na broj izdatih kvadrata u 2019. godini. Glavni generator tražnje za poslovnim prostorom bile su kompanije iz IT industrije.
Stopa raspoloživog poslovnog prostora od 6% sa početka 2022. godine na kraju godine iznosila je 4%. Takođe, tokom godine započeti su projekti izgradnje, rekonstrukcije i adaptacije po čijem završetku će se tržište poslovnih nepokretnosti u 2023. godini uvećati za preko 200.000 m².
Uprkos krizi i inflatornim pritiscima, mesečne cene zakupa poslovih prostora su bile relativno stabilne tokom godine i kretale su se u rasponima od 15 do 17 EUR/m² (klasa A) odnosno od 11 do 13 EUR/m² (klasa B).
Uvažavajući trendove ali i efekte trenutne globalne krize, teško je sa preciznošću predvideti buduća kretanja na tržištu poslovnih nepokretnosti. Jedan od pozitivnih indikatora kada je privredna aktivnost u pitanju je javno objavljen podatak Agencije za privredne registre da je početkom 2023. godine registrovano 20% više privrednih subjekata nego u istom periodu prethodne godine. Najavljene izmene i dopune Zakona o planiranju i izgradnji mogu biti podsticajne za potencijalne domaće i strane investitore. Set izmena i dopuna napred navedenog Zakona koji bi bio podnet Narodnoj skupštini na usvajanje trebalo bi da ubrza proces dobijanja građevinskih dozvola, te da ovaj postupak učini transparentnijim, da predvidi ukidanje naknade za konverziju prava korišćenja u pravo svojine na građevinskom zemljištu, da podstakne zelenu gradnju i dr. Podsticaji za zelenu gradnju, osim povoljnijeg finansiranja od strane bankarskog sektora, trebalo bi da dolaze i od jedinica lokalne samouprave u vidu mogućnosti investitora da ostvare pravo na umanjenje obaveza za doprinose za uređenje građevinskog zemljišta.
S obzirom na nisku stopu raspoloživog poslovnog prostora i rast tražnje za istim, može se očekivati da u narednom periodu dođe do rasta cena zakupa i zavisnih troškova.
Lea Pongrac,
Research Analyst-Valuations